Patrzę na obrazy Czapskiego i widzę kolory, potem kompozycję, w końcu szukam treści – są to zwykle fragmenty codzienności, martwa natura, ulotne chwile, banalne?
To lubię właśnie: pozorną niedbałość formy, nawet grubą krechę, ogólne wrażenie kolorystyczne.
Józef Czapski, (1896-1993), polski malarz, grafik i pisarz. Po studiach na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych wyjechał do Paryża wraz z grupą byłych studentów tworzących pod kierunkiem Józefa Pankiewicza. Przebywał tam w latach 1927- 1931, wraz z m.in. Janem Cybisem i Piotrem Potworowskim tworzył grupę kapisów (kolorystów).
Kapiści to skrót od K.P. – Komitetu Paryskiego – zrzeszenia grupy malarzy – studentów z krakowskiej ASP.
„O co chodzi w malarstwie Czapskiego? (Jeleński dokuczał mu, że nie mówi o tym szczerze). Pytany wprost, Czapski odpowiadał, że nie chodzi o nic. Niemniej jednak myśli emanujące z cyklu Femme Forte nie wydają się tylko owocem mieszania barw i wyborów kompozycyjnych, sumą „elementów plastycznych.” Czapski wielokrotnie zapewnia, że jego obrazy powstają pod wpływem bodźca wzrokowego, a nie planu czy kalkulacji, ale bezgłowe postaci w Lampie i umywalce oraz Schodach dowodzą, że w swoim rozumieniu, czego obraz potrzebuje, a co w nim jest zbyteczne, wykracza daleko poza emocjonalną reakcję na wizję.”
Cytat pochodzi z pierwszej wydanej w języku angielskim i przetłumaczonej na język polski, obszernej biografii malarza napisanej przez innego malarza i pisarza Erica Karpeles „Prawie Nic, Józef Czapski, Biografia malarza” wyd. Nor sur Blanc, 2019, przekład Marek Fedyszak.
Warto wspomnieć, że w czasie II wojny światowej przebywał w niewoli sowieckiej, był też żołnierzem Armii Andersa – z tego okresu pochodzą „obrazy przeszłości” zapisane przez niego we „Wspomnieniach starobielskich” i „Na nieludzkiej ziemi”. Ze wspomnianej biografii Czapskiego pochodzi też ten cytat o starobielskim czasie:
„Staraliśmy się narzucić sobie rodzaj rygoru intelektualnego, który miał nam pomóc przezwyciężyć zniechęcenie i ból, ratować się od rdzewienia umysłowego spowodowanego bezczynnością. Niektórzy z nas zaczęli urządzać odczyty na różne tematy – z dziedziny wojskowości, historii i literatury. Nasi nadzorcy uważali je za działalność kontrrewolucyjną i część mówców została natychmiast wywieziona nie wiadomo dokąd66.”
Czapski pisał też książki i eseje o sztuce i malarstwie, m.in. o Józefie Pankiewiczu czy Cézanne’ie.
Czy obrazy mogą istnieć niezależnie od historii ich malarza? Czym są wazon, lampa, czerwone skarpetki?
W warszawskiej Kordegardzie wystawa: „Józef Czapski. Dzieła z kolekcji prywatnej„. Kuratorki wystawy: Elżbieta Skoczek, Katarzyna Haber. 28 kwietnia – 5 czerwca 2022
Nie ma co gadać, lepiej p-a-t-r-z-e-ć.
Cytaty:
Eric Karpeles „Prawie Nic, Józef Czapski, Biografia malarza” wyd. Nor sur Blanc, 2019, przekład Marek Fedyszak.
